Havza Hakkında

Havza M.Ö.2000 li yıllarda kurulmuş olup, kuruluşu Hitit Uygarlığı dönemine dayanır. M.Ö.7.yy.da Samsun’un İonyalılarca kıyı kenti olarak kuruluşundan bir süre sonra Miletliler’in etkisi altına giren bölge, daha sonra Kafkaslardan gelen Kimerler’in istilasına uğramış, savaşlar sonucunda ise önce persler tarafından idare edilmiş, Büyük İskender’in Anadolu’yu istilasından sonra Makedonya İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir.

M.Ö. I.yy.da Roma istilasına uğrayan Havza. M.S. 935’te imparatorluğun bölünmesiyle Doğu roma (Bizans) imparatorluğuna dahil olmuştur.

Bölgede M.S. 1050 yılında olan ve iki gün süren deprem sonucu çoğu bina ve bir de kilise yerle bir olmuş, yıkılan kilisenin altından çok sıcak su çıkmıştır. Eski tarihçiler ilçedeki şifalı suların o dönemlerde çok meşhur olduğunu hatta Romalıların buraya Thermee-Phoseemeomitarem adını verdiklerini belirtmişlerdir.

Havza, Osmanlılar döneminde Amasya ‘ya bağlı olarak yönetilmiş, 1882 yılında ilçe olmuş, 1925 yılında Samsuna bağlanmıştır.

Havza,Milli kuruluş Hareketlerinin başlangıcında önemli gelişmelerin kaydedildiği yer olarak da Cumhuriyet tarihimize damgasını vurmuştur.

Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk 25 Mayıs 1919’da Samsun’dan Havzaya geçmiş, 18 gün orda kalmıştır. Rahatsız olarak geldiği ilçede, şifalı kaplıcalarda sağlığına kavuşmuştur. Atatürk ilçede şimdi Atatürk evi olarak Restore edilen o zamanın Mesudiye Oteli’nde kalmış, Karargahını ise Ali Osman Ağa konağında kurmuştur.

Kurtuluş savaşı hazırlıkları Havza’da başlamış, Amasya tamimim Havzada ele alınmıştır. Yurdun işgali ilk kez Havzada düzenlenen mitinglerde kınanmıştır. M. Kemal Paşa,26 Mayıs 1919 tarihinde kendisini ziyarete gelen heyete şu tarihi sözleri söylemiştir.

"Hiçbir zaman ümitsiz olmayacağız, kurtulacağız, bizi öldürmek değil canlı canlı mezara gömmek istiyorlar. Şimdi çukurun kenarındayız. Son bir azim bizi kurtarabilir."

27 Mayıs 1919’da Havza’da Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmuştur. M Kemal 13 Haziran 1919’da bir miting düzenler. O sırada Havza’dan geçen İngiliz temsilcisi Kecil durumu Samsuna bildirir. Haber İstanbul hükümetine iletilerek M. Kemal’in geri çağrılması istenir.

Aynı gün Havzadan ayrılan M. Kemal ayrılırken Havzalılara:

"Bu gün artık üniforma sahibi değilim. Size evvelce bildirdiğim gibi sade bir millet adamıyım." demiştir.

Atatürk’ün Havzaya 24 Eylül 1924 tarihinde ikinci teşriklerinde Havzalılara Hitaben söylediği sözler şöyledir:

"Sizinle en önemli, en yeisli günlerde tanıştım. Aranızda günlerce kaldım. Bana mazinin hatırasını tekrarlatan şu daire içinde kıymet kar mesai ve muavenetinizden (yardımlarınızdan) pek müstefit oldum (faydalandım). Eğer havzalıların o samimi ve metin hüsnü kabulleri olması ve eğer Havzanın nafi (faydalı) Şifalı kaplıcaları ahval-i sıhhiyem üzerinde müspet bir tesir bırakmasaydı,emin olununki inkılap için çalışmayacaktım. Bundan dolayıdır ki Havza ve havzalılara çok şey borçluyum. Kalbi rabıtam ebediyen saklayacak ve sizi hiç unutmayacağım. İlk cüreti, ilk cesareti gösteren sizlersiniz inkılap ve Cumhuriyet tarihinde kahraman Havzanın ve havzalıların büyük bir yeri vardır."

Atatürk'ün Havza'ya gelişi her yıl 25 Mayıs’ta parlak törenlerle kutlanmaktadır.

Havza kelimesinin anlamının, Kurucusu Hititlerin (turaniler) Amasya Valisi "Kavuzhan" adıyla ilgili olarak "Kavza" kelimesinden geldiği ileri sürülmektedir.

Havza kelimesi 930 veya 1245 yıllarından sonra kullanılmaya başlanmıştır. Havza adının kullanılmasının ağırlıklı bir nedeni, kaplıca ve hamamlardaki “Havuz”ların çokluğudur. "Havza"nın nehir veya maden çevresi anlamı da vardır.